امام جماعت
پیش نماز
از آن در فقه در باب صلات سخن رفته و مهم‌ترین مباحث آن عبارت است از:
شرایط:
امام جماعت باید عاقل، بالغ، مؤمن (شیعه دوازده امامى)، عادل، حلال‌زاده و در صورت مرد بودن همه یا بعضى از نمازگزاران مرد باشد.
امامت ممیز در آستانه بلوغ به قول مشهور و نیز نشسته براى ایستاده، همچنین امى (كسى كه قرائت نماز را نمى‌داند) و لال براى غیرهمسانشان و به قول مشهور، امامت كسى كه حرفى را به جاى حرفى دیگر تلفظ مى‌كند - مانند تلفظ سین به جاى شین - جایز نیست. به قول مشهور، امامت زن براى زن در صورت دارابودن سایر شرایط امام جماعت، جایز است.
به قول مشهور، امامت این افراد كراهت دارد:
- حاضر براى مسافر و برعكس.
- مبتلا به بیمارى خوره (جذام) و پیسى (برص).
- كسى كه حد شرعى بر او جارى شده است، پس از توبه.
- كسى كه به جهت عذرى ختنه نكرده است.
- اعرابى (بیابان‌نشین) براى غیراعرابى به قول مشهور میان متأخران.
- كسى كه با تیمم نماز مى‌گزارد براى كسى كه با وضو نماز مى‌خواند.
- كسى كه مأمومان از امامت او ناخشنودند.
برخى امامت اسیر، بافنده، حجامت‌گر، دباغ، نگهدارنده بول خود و نیز امامت ناقص براى كامل و كامل براى كامل‌تر را مكروه شمرده‌اند.
اگر بعد از نماز، بطلان نماز امام به جهت نداشتن شرط صحت مانند طهارت و اخلال در اركان یا بطلان امامت او به جهت فسق یا كفر محرز گردد، نماز مأموم به قول مشهور صحیح است. لیكن در صحت نماز وى در فرض علم به بطلان امامت پیش نماز به جهت نداشتن سایر شرایط جز فسق و كفر، اختلاف مى‌باشد.
در صورت علم به بطلان در اثناى نماز، در این كه نماز مأموم باطل است و باید اعاده شود یا لازم است نیت فرادا كرده و نماز را ادامه دهد، اختلاف است.
اولویت در امامت:
امام جماعت ثابت مسجد، امیر گمارده شده از سوى امام عادل، صاحب خانه در منزل خود و نیز هاشمى، در امامت جماعت بر دیگران اولویت دارند.
اختلاف در امامت:
در صورت اختلاف دو یا چند نفر درباره امامت، منتخب از سوى مأمومان بر دیگران مقدم است و در فرض اختلاف مأمومان در تقدیم فردى به مرجحات رجوع مى‌شود. در شمار مرجحات و نیز ترتیب بین آن‌ها و تقدیم یكى بر دیگرى اختلاف است. قول مشهور، تقدیم «أقرأ» (آن كه قرائتش نیكوتر است) بر «أفقه» (داناترین به مسائل و احكام شرعى) و «أفقه» بر سایر مرجحات است.
نیابت از طرف امام:
در صورت مردن یا بیهوش شدن امام جماعت در اثناى نماز، جایز است یكى از مأمومان واجد شرایط نماز را با دیگر مأمومان به آخر رساند. همچنین امام مى‌تواند در حال ضرورت مانند باطل شدن وضو یا ابتلا به خون دماغ در اثناى نماز، فردى را به جاى خود بگمارد تا با مأمومان نماز را به اتمام رساند.
مستحبات:
قرار گرفتن در وسط صف، مراعات حال ناتوان‌ترین مأمومان در افعال نماز مگر آن كه خود آنان خواهان طولانى شدن نماز باشند، شنواندن قرائت و ذكرهاى نماز به گوش مأمومان، طول دادن ركوع به دو برابر اندازه‌اى كه انجام مى‌داده است، در موردى كه كسى قصد پیوستن به جماعت را دارد و برنخاستن از جاى خود پس از اتمام نماز تا زمانى كه نماز مأمومان تمام نشده است، بر امام جماعت مستحب است.
پانویس
- ↑ جواهر الكلام، 13/323.
- ↑ همان، 325.
- ↑ همان، 273-275.
- ↑ همان، 275.
- ↑ همان، 324.
- ↑ همان، 336-337.
- ↑ همان، 325.
- ↑ همان، 327-328.
- ↑ همان، 331-335.
- ↑ همان، 342.
- ↑ همان، 337.
- ↑ همان، 374.
- ↑ همان، 381.
- ↑ همان، 383.
- ↑ همان، 384.
- ↑ همان، 387.
- ↑ همان، 389-390.
- ↑ همان، 386.
- ↑ همان، 390-391 و العروة الوثقى 1/802-803.
- ↑ جواهر الكلام، 14/2-9 و مستمسك العروة 7/306-312.
- ↑ جواهر الكلام، 14/11 و مستمسك العروة 7/310-311.
- ↑ جواهر الكلام، 13/348.
- ↑ همان، 353.
- ↑ همان، 357-366.
- ↑ همان، 368-369.
- ↑ العروة الوثقى، 1/803-804.
منابع
جمعى از پژوهشگران زیر نظر سید محمود هاشمى شاهرودى، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم‌السلام، جلد 1، ص 646.